Το βραβείο υπογραμμίζει την αναγκαιότητα και τον τεράστιο αντίκτυπο της βασικής έρευνας στην κατανόηση των θεμελιωδών αρχών της ζωής και στην ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών για σημαντικές ασθένειες. Έχουν περάσει μόνο 40 χρόνια από τον αρχικό μοριακό χαρακτηρισμό του σηματοδοτικού μονοπατιού Notch στη φρουτόμυγα (Drosophila melanogaster) από τον Δρ. Αρταβάνη-Τσάκωνα το 1985 και στον σκώληκα Νηματώδη (Caenorhabditis elegans) από την Δρ. Iva Greenwald το 1989.

Σήμερα, μεγάλες εταιρείες βιοτεχνολογίας αναπτύσσουν θεραπείες στοχευμένες στο μονοπάτι Notch για πολλές ανθρώπινες ασθένειες. Αξίζει να σημειωθεί ότι μία από τις δύο διεθνείς συναντήσεις της πολυπληθούς πλέον επιστημονικής κοινότητας Notch πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια στην Αθήνα και χρηματοδοτείται από το Fondation Santé, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που υποστηρίζει και Έλληνες ερευνητές. Τις ενδιάμεσες χρονιές, το Αμερικάνικο Συνέδριο Notch είναι μέρος της υψηλού κύρους σειράς συνεδρίων Gordon.

Αποσπάσματα από την περιγραφή του Ιδρύματος:

Οι Δρ. Σπύρος Αρταβάνης-Τσάκωνας, Iva Greenwald και Gary Struhl βραβεύονται για την καθιέρωση της θεμελιώδους κατανόησης της σηματοδότησης Notch, καθορίζοντας πώς λειτουργεί το μονοπάτι αυτό σε μοριακό επίπεδο και πώς επηρεάζει την κυτταρική τύχη, την ανάπτυξη, και τη διαμόρφωση ιστών.

Το Notch αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά πριν από περισσότερα από 100 χρόνια ως μετάλλαξη που προκαλεί εγκοπές στα φτερά της φρουτόμυγας (Drosophila). Με την πάροδο του χρόνου έγινε σαφές ότι το Notch καθορίζει ένα εξελικτικά συντηρημένο δίκτυο γονιδίων που εμπλέκονται σε διάφορες πτυχές της ανάπτυξης σε πολλά διαφορετικά είδη, συμπεριλαμβανομένων των θηλαστικών.

Η πρωτοποριακή γενετική και μοριακή εργασία του Δρ. Αρταβάνη-Τσάκωνα οδήγησε στην κλωνοποίηση του γονιδίου Notch και άλλων συστατικών του μονοπατιού στη Δροσόφιλα. Το Notch αποδείχθηκε ότι είναι ένας μεμβρανικός υποδοχέας που αλληλεπιδρά με ένα άλλο μόριο που συνδέεται με τη μεμβράνη σε γειτονικά κύτταρα, οδηγώντας σε ενδοκυτταρική σηματοδότηση και αλλαγές στη κυτταρική τύχη.

Η Δρ. Greenwald ανακάλυψε και κλωνοποίησε το γονίδιο Notch LIN-12 σε νηματώδεις (C. elegans), διευκρίνισε τον θεμελιώδη ρόλο του καθορισμού της κυτταρικής τύχης και αναγνώρισε πολλά βασικά συστατικά του μονοπατιού, συμπεριλαμβανομένης της ενδομεμβρανικής πρωτεάσης Presenilin που εμπλέκεται στη νόσο του Alzheimer. Οι Δρ. Οι Greenwald και Struhl από κοινού εξέφρασαν την άποψη ότι το Notch λειτουργεί ως ένας μεταγραφικός παράγοντας που συνδέεται αρχικά με τη μεμβράνη από όπου διασπάται για να απελευθερώσει την κυτταροπλασματική περιοχή, η οποία εισέρχεται στον πυρήνα για να ελέγξει την έκφραση γονιδίων. Στη συνέχεια, ο Δρ Struhl πρωτοστάτησε στη χρήση χιμαιρικών πρωτεϊνών για να επικυρώσει το μοντέλο διάσπασης και να αποδείξει ότι το Notch ενεργοποιείται ως απόκριση στη μηχανική δύναμη που ασκείται από τους συνδέτες.

Τα ευρήματα των Δρ. Αρταβάνη-Τσάκωνα, Greenwald και Struhl είχαν εκτεταμένες επιπτώσεις τόσο για τη βασική επιστήμη όσο και για την ιατρική, ιδιαίτερα στον εντοπισμό του ρόλου της σηματοδότησης Notch σε ασθένειες όπως ο καρκίνος και οι αναπτυξιακές διαταραχές, και των κοινών συστατικών με νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ.

Περισσότερες πληροφορίες:

https://www.gairdner.org/resource-hub/2025-canada-gairdner-award-winners